Pandemi içinde olmasaydık bu yaz iki muhteşem kahraman sineması birden izleyecektik. Ortak özellikleri başrollerin ve ezici çoğunluğun bayanlara ilişkin oluşuydu. Ve hatta 2020 bayan üstün kahramanların yılı. Bir vakitler erkeklerle özdeşleştirilen tıpta gelenekler nihayet yıkılıyor.
Battle of the Sexes” (Cinsiyetlerin Savaşı) başlıklı bir araştırmaya nazaran süper kahraman sinemalarındaki sürenin yüzde 91’inde ekranı erkekler işgal ediyor. Yani her 13 dakikaya karşılık bayanlar yalnızca dört dakika ekranda kalıyor. Birkaç sene öncesine gidelim. 2017 yılında Hillary Clinton, Birleşik Devletler’de başkanlık yarışına girdiğinde, Maria Grazia Chiuri, Dior’un tarihteki birinci bayan kreatif direktörü olduğunda popüler kültürde bayanın yerinin değiştiği ve erkeklerle özdeşleşen rollerin değişmeye başladığı konuşulmuştu. (Bundan birkaç yıl sonra New York Times’dan Forbes’a kadar tüm yayın kuruluşları pandemi boyunca sürecin en iyi bayanlar tarafından yönetilen ülkelerde ilerlediğinin altını çizecekti.) Çabucak gerisinden sinemada bilhassa erkek hükümran bir alan olan süper-kahraman sinemalarındaki bayanların eksikliği gündeme geldi. 2005’ten beri devam eden “Dr. Who” dizisinde ana karakteri bir bayanın canlandırması için beklenilen süre 12 yılı aldı. Gal Gadot’un “Wonder Woman” olarak karşımıza çıkışı da bu yıllara tekabül ediyor. Üstelik sineması bir bayan, Patty Jenkins yönetecekti.
FOTOĞRAF: RICCARDO TINELLI TARZ: MONTOLIU MANGRANE SYL. MODEL: SHLOMIT MALKA (UNO MODELS)
BBC tarafından 10-19 yaşları ortasındaki kız çocuklarıyla bir araştırma yapılmış. Ankete katılan gençlerin üçte ikisi ekranda yeteri kadar önder ruhlu, güçlü bayan karakterler görmedikleri için kendilerini yeteri kadar yavuz ve emin bulmadıklarını söylüyorlar. Güçlü olmak için elbette tekme savurmak, dünyayı kurtarmak gerekli değil. Tek çocuğunu bir başına yetiştirmeye çalışan bir bayan da elbette güçlüdür, lakin alışılmış ki gençlerin ne demek istediğini çok iyi anlıyorum. Çünkü temsil her şeydir. “Superpowering Girls” başlıklı raporda tıpkı vakitte erkeklerin de düşünceleri sorulmuş. Erkeklerin yüzde 57’si fikirlerinin bedel gördüğünü söylerken, oran bayanlarda yüzde 38. Yürek ve kendine güven duyma konusunda erkeklerde oran yüzde 80’lerdeyken, kız çocuklarında bu oran yüzde 70’lerde.
#MeToo ışığında Oscar’larda Frances McDormand ödülünü kucaklarken insanın tüylerini diken diken eden bir konuşma yapmıştı. Birkaç gün sonra “Black Panther”da (ana karakterlerin ikisi de erkek olmasına karşın, orana vurulduğunda en fazla bayan karakterin yer aldığı süper kahraman filmi) fırtınalar estiren Michael B. Jordan da McDormand’ın müsaadeden giderek yapımcılarla yapılacak toplantılarda hem kamera önünde hem de ardında cinsiyet, ırk üzere mevzularda kâfi çoğunluk olmadığı takdirde prodüksiyon içinde yer almayacağını açıklamıştı. Her iki oyuncu da herkesi bu eşitliği gözetmeye davet etmişlerdi.
GERÇEK AMAZONLAR
Akademi Ödüllü Brie Larson’ın başrolünde olduğu yani ana karakteri canlandırdığı “Captain Marvel” 2019 yılında Bayanlar Günü’nde vizyona girdi. Toplam bir milyar dolarlık bir gişe hasılatı yapan sinema hem birinci haftasında en büyük açılışı yapan, hem de yılın en çok seyredilen altıncı sineması olmuştu. Bu ve misal muvaffakiyetler yıllar boyunca “kadın sinemaları gişe yapmaz” savını çürüttüğü için elbette değerli. Amerikalı çizgi karakter yaratıcısı Stan Lee yıllar boyunca en zayıf rolleri bayanlar için yazdığından ötürü eleştiriliyordu. Brie Larson, Captain Marvel’daki rolü kabul etmesinde de bu stil yaklaşımların ön planda olduğunu söylüyor: “Daha geniş kitlelere ulaşabildiği için, anlatmak istediğimi daha fazla insan duyabileceği için kabul ettim. Biz örnek olmalıyız, insanların fikirlerini değiştirmeliyiz” diyor.
80’li ve 90’lı yıllarda yaratılan bayan karakterlerin durumu pek de iç açıcı sayılmazdı, hatta aşağılayıcı olduklarını bile söyleyebiliriz. Genelde stereotipik karakterlerdi aslında bunlar. Vücut ölçüleri bakımından erkeklerin gözünde yaratılan kusursuz bayanlar. Bu yüzden 2015 yılında Gal Gadot’un Wonder Woman seçildiğini duyan büyük bir erkek kitle, kararı göğüslerinin gereğince büyük olmaması nedeniyle eleştirmişti. Gadot doğal ki sözünü sakınmadan efsanevi bir cevap vermişti ve “Tüm bunlar boş konuşmalar” demişti. “Asla kimseyi mutlu edemiyorsunuz. Gençken tenkitleri çok ciddiye alırdım. Fakat artık eğleniyorum. Gerçek amazonların tek bir göğsü var ve bu onların okçulukta usta olmalarını engellmiyordu” diyerek devam etmişti. İşte aslında bu nedenle popüler kültürde, sinemada, televizyonda bilhassa geniş kitleleri etkileyen alanlarda temsiliyet kıymetli.
Çocukluğumda beni ekrana bağlayan She-Ra geçtiğimiz yıllarda Netflix tarafından yine yaratıldı. Neredeyse tüm rollerin bayan olduğu çizgi dizi, asırlardır anlatılan prensesler ve hayatları mitlerini yerle bir ederken hem “body positivity” hem de hislerini kullanarak nasıl önder olunabileceğini gösteriyordu. Pek çok çocuk tahminen izlerken bunun ne olduğunu anlamayabilir, lakin en azından farklı bir bayan karakteri ve imajıyla karşılaştıklarını söyleyebiliriz bu formda. Dizideki erkek karakterler bile normlara nazaran sıra dışı ve başka tüm bayan karakterleri desteklemek için burada. Yan rollerde izlediğimiz, girdiği arbedelere karşın asla saçı, makyajı bozulmayan, üstü kirlenmeyen bayan karakterlerden sonra tekrar güçlü bir temsiliyet.
EZBER BOZMAK
Wonder Woman üzere olağanda çoktan vizyona girmesi gereken, lakin pandemi nedeniyle ertelenen bir öbür üretim ise “Black Widow”. Marvel cihanında 10 yıldan fazla bir sürede sekiz kadar sinemada karşımıza çıkan Scarlett Johansson ve canlandırdığı karakter Natasha Romanoff da sonunda rol çalarak ana karakter olarak kendi sinemasında karşımıza çıktı. Üstelik tıpkı Wonder Woman’da olduğu üzere Black Widow’un da direktörü tekrar bir bayan, Avustralyalı direktör Cate Shortland. Johansson’a ise Florence Pugh ve Rachel Weisz eşlik ediyor.
Marvel cihanında 10 yıldan fazla bir müddette sekiz kadar sinemada karşımıza çıkan Scarlett Johansson sonunda ana karakter olarak kendi sinemasında karşımızda.
Johansson evvelki yıllarda Natasha Romanoff karakterinde onu en çok etkileyen şeyin ne olduğu sorulduğunda şöyle demişti: “Natasha iyi olmayı seçiyor ve bunun için savaşıyor. Ahlaki bedeller açısından çok net olmayışı hoşuma gidiyor, çünkü bir insanın, bayanın kusurlarını da gösteriyor. Bir bayanın süper kahraman sinemasında bu formda temsil edilebilmesi hoşuma gitti.” Johansson’a nazaran karakterini Batman üzere erkek kahraman karakterlerinden ayıran en kıymetli özellik ise duygusal zekası. Ayrıyeten Wonder Woman ve Captain Marvel üzere karakterlerin varlığından da mutlu. Karakterlerin ortak özelliği daha fazla bayan öykülerini anlatabilmeye teşvik etmek.
Gal Gadot kendisine memleketler arası arenada şöhret kazandıran karakteri Wonder Woman ile 2020’de tekrar beyazperdeye dönüyor.
Margot Robbie, Quentin Tarantino sinemasında Sharon Tate’i canlandırdığında direktörün bayan karakterine bakışı ve onu sessizleştirdiği eleştirilmişti. Tekrar bir erkek tarafından yönetilen “Suicide Squad”ın bilakis canlandırdığı Harley Quinn karakterini başrol olarak “Bird of Prey”e taşıdığında ve bu kere bir bayan direktör tarafından yönetildiğinde sinemanın ve karakterin atmosferi de değişmişti. Anahtar sözler, daha yaratıcı ve renkli oluşu yönündeydi. Birinci sinema, bayanları yeniden bir seks sembolü olarak gösterdiğinden ötürü çok fazla negatif yorum almıştı.
Margot Robbie, Harley Quinn karakterini hem bir bayan hem de erkek direktörün sinemasında canlandırdı. Hangisinde olumlu tenkitler topladı dersiniz?
Sinema eleştirmeni Phil de Semlyen’in dediği üzere “Kadının bakış açısı, bugüne kadar yazılmış cinsiyet rollerini yerle bir ediyor, gelenekleri yıkıyor. Bilhassa heyecan dolu kıssalarda yeni ve farklı yollar keşfettik bu sayede.”
Fakat bilhassa de 2020 bayan süper kahramanlarının yılı oldu. Ertelenen sinemalara bakacak olursak 2021’de de onları izlemeye devam edeceğiz. Maisie Williams, X-Men “spin off” serisinde kendi özel sinemasını çekti, Angelina Jolie ve Gemma Chan’ın bir ortada olduğu “Eternals” şimdilik 2021’e ertelendi, lakin sinemanın direktör koltuğunda da bağımsız sinemanın yeni süper gücü Chloé Zhang var. Türün büyük fanı olmasanız da bu sinemaları izlemek daha fazla kıssanın çekilip anlatılması konusunda yapımcıların da iştahını kabartacaktır.
Yazı: Aykun Taşdöner
ELLE TEMMUZ – AĞUSTOS 2020 SAYISINDAN ALINMIŞTIR.
Elle
